Stary przewodnik
Obszerne fragmenty z przewodnika "POJEZIERZE IŁAWSKO-OSTRÓDZKIE" wydanego przez Krajową Agencję Wydawniczą w 1977 roku. autorzy: Zdzisław Jaczewski i Zbigniew Grabowski.
ŚRODOWIKO PRZYRODNICZE
Położenie. Pojezierze Iławsko-Ostródzkie to nazwa rejonu turystycznego, obejmującego najbardziej atrakcyjny
pod względem przyrodniczo-krajoznawczym obszar krainy geograficznej zwanej pojezierzem Iławskim. Umowną granicę Pojezierza Iławsko-Ostródzkiego wyznaczają: od wschodu rzeka Pasłęka, od południowego wschodu rzeka Drwęca, od południa droga Olsztynek – Szyldak – Samborowo i rzeka Drwęca, a od południowego zachodu linia kolejowa Iława-Susz, od północnego zachodu i północy droga Susz – Stary Dzierzgoń – Zalewo – Małdyty – Morąg- Miłakowo.
Objęte tą granicą tereny, w rezultacie wielowiekowych działań sił przyrody w okresie lodowcowym, uzyskały malownicze ukształtowanie powierzchni, zróżnicowane rodzaje gleb gęstą sieć hydrograficzną w formie licznych jezior, strumieni i rzek oraz bogatą szatę roślinną, które stanowią o walorach przyrodniczych Pojezierza.
Klimat w obrębie Pojezierza charakteryzuje się duża zmiennością, właściwą strefie klimatu przejściowego. Jak wykazały wieloletnie obserwacje, często występują tu wahania okresu wegetacyjnego oraz przesunięcia pór roku. Wiosna trwa zazwyczaj dwa miesiące, t.j. od trzeciej dekady marca do końca maja lub początku czerwca, z przymrozkami do połowy maja. Lato trwa 70-80 dni , jest więc krótkie lecz gorące – liczba dni upalnych, t.j. o temperaturze powyżej 25°C wynosi około 25. na lato przypada okres największych opadów (około 40% opadów rocznych) i najwięcej dni z burzami (około 12). Jesień jest długa – od początku września do pierwszej a niekiedy drugiej dekady grudnia. Często pogodna, z przymrozkami już od połowy września. Zima trwa przez około 90 dni, z czego 40-50 dni z temperaturą poniżej 0°C.
Średnia liczba dni pochmurnych – 140 do 150. Średnia liczba dni bezwietrznych w ciągu roku – 5. Zaleganie pokrywy śnieżnej – 70-95 dni. Kierunki wiatrów: lato – południowy zachód i zachód, jesień i wiosna: tak jak latem i częste wiatry wschodnie, zima: północny zachód i północ.
Jeziora pod względem genetycznym są bardzo zróżnicowane. Najliczniej występują rynnowe, charakteryzujące się wydłużonym kształtem, stromymi brzegami, dużą głębokością i nierównym dnem. Do tego typu jezior zalicza się m.in. jeziora: Bartążek, Drwęckie, Gardzień Gil Wielki, Isąg, Jeziorak, Ruda Woda i Sambród. Spośród nich wyróżnić należy jezioro Jeziorak – najdłuższe naturalne jezioro w Polsce, liczące około 30 km, z licznymi zatokami i wyspami. Mniej liczne są jeziora moreny dennej, odznaczające się dużą powierzchnią przy niewielkiej głębokości i znacznie większą niż rynnowe szerokością. Przykładem są jeziora: Goryńskie, Czerwica, Ewingi, Tynwałdzkie, Płaskie i inne. Dużą liczbowo grupę stanowią małe jeziora tzw. Oczka, często płytkie i silnie zarośnięte. Osobliwością wśród nich jest jezioro Wuksniki, położone 4 km na południowy wschód od Miłakowa, o powierzchni 117 ha i głębokości 68 m. Jest to drugie pod względem głębokości, jezioro Pojezierza Mazurskiego (jezioro Hańcza 104 m). Jego wodę charakteryzuje niezwykła przezroczystość.
Roślinność jest także jedną z głównych atrakcji rekreacyjnych Pojezierza ze względu na bogactwo i różnorodność zbiorowisk roślinnych oraz ich naturalny charakter. Dotyczy to zwłaszcza zbiorowisk wodnych i bagiennych a także zbiorowisk leśnych.
Zachowaniu naturalnego stanu roślinności wodnej sprzyja eutrofizm większości jezior wywołany m.in. tak zwaną żyznością wód. Najczęściej występującym tu składnikiem jest trzcina pospolita, stanowiąca charakterystyczny element krajobrazu. Mniej liczne są stanowiska tataraku jeziornego, pałki szeroko- i wąskolistnej. Grzybienia białego i żółto kwitnącego grążela. Pospolite są rośliny podwodne – rdestnica, moczarka kanadyjska i ramienica, tworzące rozległe „podwodne łąki”. Ostatni wymieniony gatunek jest szczególnie ważnym czynnikiem biologicznym jako podstawa wyżywienia łabędzi.
Swoistym elementem krajobrazu i środowiska przyrodniczego pojezierza Iławsko-Ostródzkiego są lasy, zajmujące około 30% ogólnej powierzchni. Stanowią one pierwotny typ szaty roślinnej, która przetrwała w stanie naturalnym od okresu borealnego aż do późnego średniowiecza, a wiec przez kilka tysięcy lat. Jeszcze obecnie większe kompleksy leśne zachowały w dużym stopniu charakter lasu naturalnego.
Dzięki żyzności siedlisk przewagę zdobyły drzewostany typu boru mieszanego. Tylko w okolicach Iławy i Taborza dominuje, na bardzo żyznych siedliskach, typ lasu mieszanego. Bór mieszany jest jedna z najpiękniejszych postaci lasu, charakteryzującą się drzewostanami wielogatunkowymi i wielopiętrowymi. W składzie gatunkowym dominuje tu sosna, obok której występuje dąb, buk, brzoza, lipa, świerk grab, osika a niekiedy również jawor i klon. Drugie niższe piętro tworzy: dąb, świerk, buk, grab i lipa. Zazwyczaj dobrze rozwinięty podszyt stanowi leszczyna, kruszyna, jarzębina, wiciokrzew, jałowiec oraz grab. Składnikami runa w tych lasach są głównie gatunki kwiatowe, jak konwalia majowa, malina kamionka, orlica pospolita, jastrzębiec i nawłoć pospolita, przy nieznacznym udziale mchów.
Zwierzęta żyjące na terenach Pojezierza stanowią ogromny liczebnie zespół gatunków. Dla celów krajoznawczych wymienia się tylko te z nich, które są atrakcją rejonu turystycznego, jego specyfika lub osobliwością. Na czele tych gatunków plasują się zwierzęta leśne a więc jelenie, daniele i sarny odznaczające się pięknym porożem, dziki lisy, borsuki, kuny, łasice, tchórze i wiewiórki oraz od niedawna zadomowione, rzadkie okazy jenota i szopa. Wyjątkowym przedstawicielem tutejszej fauny jest bóbr, zamieszkujący tereny rezerwatów utworzonych na rzece Pasłęce. Swoisty urok nadają krainie pojeziernej jej skrzydlaci mieszkańcy a zwłaszcza ptactwo wodne. Z wielu istniejących obecnie gatunków najliczniejsze są różne odmiany kaczek, jak np. krzyżówki, cyranki, krakwy, pogorzałki, czernice, dwie odmiany kureczek, czjki, rybitwy, perkozy dwuczube oraz mewy śmieszki.
Na każdym prawie jeziorze widuje się łabędzie nieme i coraz częściej spotykane kormorany oraz czaple siwe. Z większych ptaków nieliczne są nadal żurawie i gęsi gęgawe. Swoistą dla Pojezierza grupą faunistyczną są ryby. Wiele z nich – takie jak szczupak, okoń, płoć, leszcz, wzdręga, ukleja, lin i karaś to gatunki spotykane we wszystkich wodach nizinnych. Prócz nich w Drwęcy i Pasłęce spotyka się gatunki ryb charakterystyczne dla rzek podgórskich a więc łososia, troć, certę, śliza, strzelbę potokową i głowacza. W wodach jezior występują ponadto swoiste dla Pojezierza gatunki – sielawa, sieja i stynka, żyjące w wodach głębokich i czystych o twardym piaszczystym dnie, jak np. Narie i Wuksniki.
WALORY REKREACYJNE
Pojezierze Iławsko-Ostródzkie należy do znanych rejonów turystycznych Polski. Jego walory krajoznawcze i
wypoczynkowe wynikają przede wszystkim z atrakcyjności środowiska przyrodniczo-geograficznego. Wpływ urozmaiconej rzeźby terenu, licznych jezior, strumieni i rzek, bogatych lasów i zadrzewień, czystego powietrza oraz lekkich i przepuszczalnych gleb spowodował, że Pojezierze stało się obszarem bardzo malowniczym, posiadającym w wielu fragmentach krajobraz naturalny, o cechach zbliżonych do pierwotnego.
Małe zaludnienie i ograniczony wpływ ujemnych skutków cywilizacji sprawiły ponadto, że przeważająca część Pojezierza jest nadal ostoją wielu gatunków unikalnej flory, fauny wodnej i leśnej oraz przysłowiowym rajem przyrodników, zbieraczy runa leśnego, wędkarzy i myśliwych. W rezultacie powstały tu i rozwinęły różne formy rekreacji. Jedną z nich, posiadającą znaczenie krajowe a nawet międzynarodowe, jest turystyka wodna, bazująca na istniejącym systemie rzek, jezior i kanałów. Szlaki turystyki wodnej w granicach Pojezierza liczą 210 km. Tworzą je rzeki oraz liczne jeziora połączone kanałami.
Dostępność większości szlaków dla wszystkich rodzajów turystycznych jednostek pływających oraz rozległość połączeń poprzez Wisłę i Zalew Wiślany z innymi wodnymi sprzyja rozwojowi takich indywidualnych i zorganizowanych form turystyki wodnej, jak np. rejsy statkami Żeglugi Gdańskiej, spływy kajakowe czy rejsy żeglarskie. Na szlakach znajduje się niewielka liczba obiektów zapewniających noclegi, wyżywienie i wypożyczających sprzęt turystyczny. Ośrodki tego typu należące do PTTK znajdują się w Iławie, Ostródzie, Piławkach, Starych Jabłonkach i Małdytach.
Główną bazę pod względem liczby obiektów stanowią jednak obozowiska wyposażone w pole namiotowe, wyznaczone miejsce do kąpieli, miejsce na ognisko, pojemnik na odpadki, studnię, suchy ustęp, a niekiedy w tzw. „kuchnię turystyczną” pod zadaszeniem oraz pomost przystaniowy. Szlaki są ponadto wybitną atrakcją krajoznawczą, służą jako przykład XIX-wiecznej sztuki inżynierskiej w dziedzinie budownictwa wodnego. System, wykorzystywany obecnie przede wszystkim dla celów turystycznych, był w wieku XIX i początkach XX ważnym, pod względem gospodarczym, układem dróg transportu wodnego, łączących rejony produkcji rolniczej i leśnej z wybrzeżem bałtyckim. Najważniejszy fragment układu – Kanał Elbląski, łączący Iławę z Elblągiem przez Miłomłyn, wybudowano w latach 1848-1860. Odcinek kanału pomiędzy Miłomłynem a Ostródą uruchomiono w roku 1870. W roku 1876 nastąpiło połączenie Ostródy ze Starymi Jabłonkami i Staszkowem.
Cały ten układ został wybudowany według projektu inżyniera A. Stenke. Opracowanie projektu trwało kilka lat, spowodowane trudnymi warunkami terenowymi i koniecznością znalezienia sposobu pokonania przeszło 100-metrowej różnicy poziomów pomiędzy Zalewem Wiślanym a większymi jeziorami Pojezierza. Gotowe rozwiązanie przedstawił autor ówczesnym władzom w roku 1825. Zawierało ono wiele elementów technicznych znanych już wtedy jak: kanały w przekopach i nasypach, śluzy, jazy i inne oraz jedno urządzenie nowe i jedyne w Europie aż do czasów obecnych. Była to specjalna pochylnia do przewożenia po lądzie wszystkich jednostek pływających pomiędzy odcinkami kanałów żeglownych, położonych na różnych poziomach.
Urządzenie to inż. A. Stenke zastosował w pięciu punktach na przestrzeni 10 km. Sprawne są one do dziś. Największą pochylnią jest Oleśnica, pokonująca różnicę poziomów 24,5 m. Długość odcinka lądowego tej pochylni wynosi 350 m. Transport statków, barek, łodzi i innych jednostek po pochylniach odbywa przy pomocy platform poruszających się po szynach. Do napędu wykorzystywana jest woda z górnego odcinka kanału.
Spośród innych walorów krajoznawczych Pojezierza wymienić należy zabytki architektury i sztuki, współczesne obiekty gospodarcze i użyteczności publicznej, niektóre rezerwaty i pomniki przyrody oraz fragmenty krajobrazu, wyróżniające się swym szczególnym pięknem. Rozmieszczenie tych obiektów na obszarze Pojezierza wyznaczyło przebieg szlaków krajoznawczych dla turystyki samochodowej i rowerowej.
GOSPODARKA
W zasięgu Pojezierza znajduje się 8 gmin; w całości gminy – Łukta i Miłomłyn, a częściowo – Iława, Małdyty,
Miłakowo, Morąg, Ostróda i Zalewo. W roku 1975 zamieszkiwało je 122,6 tysięcy osób, z tego w miastach 55,0 tysięcy (Iława – 19.570, Morąg – 11.146, Ostróda – 24.304).
Rolnictwo jest główną dziedziną rozwoju gospodarczego Pojezierza. Uległo ono latach powojennych przeobrażeniom w zakresie władania ziemią, struktury zasiewów, kierunków produkcji i w systemie organizacyjnym. Dąży do intensyfikacji produkcji poprzez rozwój hodowli, uprawy roślin pastewnych i przemysłowych i uzyskuje wysokie plony mimo trudnych warunków terenowych i klimatycznych.
Przodującą rolę w rozwoju produkcji, postępu agrotechnicznego i warunków socjalnych mieszkańców wsi pełnią Państwowe Gospodarstwa Rolne, władające na 1/3 całego areału gruntów rolnych. Wyrazem tego jest agrokompleks miłakowski – nowoczesna organizacja przedsiębiorstw rolniczych, obsługiwana w zakresie mieszkaniowym przez Miłakowo.
Przemysł z braku surowców i ze względu na potrzebę zachowania walorów rekreacyjnych środowiska nie był nadmiernie rozwijany. Istniejące, ważniejsze zakłady przemysłowe zatrudniające przeważnie do kilkuset pracowników, grupują się w miastach Pojezierza. W Iławie znajdują się m.in.: Zakłady Naprawy Samochodów, Zakłady Drobiarskie, Zakłady Ziemniaczane, Cegielnia Wapienno-Piaskowa, dwa tartaki.
Z istniejących zakładów w Morągu należy wymienić Mazurskie Zakłady Przemysłu sklejek, Zakłady Mleczarskie, Zakład Odzieżowy „Igła”, Morąskie Zakłady Odlewnicze. Ostróda posiada nowoczesne Zakłady Mięsne, Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego, Filię Łódzkich Zakładów Kserotechnicznych, Zakłady Zbożowo-Młynarskie i Ostródzkie Zakłady Szkutniczo-Drzewne. Ponadto w Miłakowie znajdują się Zakłady Roszarnicze „Lenpol” oraz w Zalewie – garbarnia. Ujemne skutki oddziaływania tych zakładów na środowisko są niewielkie i neutralizowane w urządzeniach oczyszczania ścieków oraz poprzez odpylanie, utylizację odpadów, zagospodarowanie wysypisk i rekultywację wyrobisk. Dąży się do ścisłego przestrzegania zasad ochrony wód i atmosfery, do bezkolizyjnej koegzystencji głównych funkcji gospodarczych, a zwłaszcza rolnictwo, przemysł oraz rekreacyjnych obiektów socjalnych.
KANAŁ ELBLĄSKI
Odcinek pierwszy Ostróda – Miłomłyn – Piniewo (Elbląg). Długość w granicach Pojezierza 46 km (długość
całkowita około 80 km). Szlak posiada rangę międzynarodową. Jest dostępny dla wszystkich turystycznych jednostek pływających, łącznie ze statkami pasażerskimi Żeglugi Gdańskiej. Szlak może być przepływany w obu kierunkach.
o 0,0 Ostróda – wodowanie sprzętu może być dokonane w jednej z przystani klubowych nad Jeziorem Drwęckim lub w ośrodku Przedsiębiorstwa Turystycznego „Mazur-Tourist” przy ul. Krasickiego 21, gdzie znajduje się wypożyczalnia sprzętu turystycznego. Przy wschodnim krańcu jeziora, na zapleczu ul. Mickiewicza, znajduje się przystań Żeglugi Gdańskiej. Jezioro Drwęckie liczy 8,5 km² powierzchni, 22 m głębokości, 12 km długości, Jest to jezioro typu rynnowego. Nazwa pochodzi od rzeki Drwęcy, która przez nie przepływa. Trasa prowadzi w kierunku zachodnim. Po stronie prawej rozciąga się północny akwen Jeziora Drwęckiego, prawie dookoła otoczony lasami. Na północnym krańcu mieści się miejscowość Piławki z ośrodkami wypoczynkowymi Związku Zawodowego Transportowców i pracowników Ministerstwa Sprawiedliwości. Znajduje się tu również kemping oraz Dom Wycieczkowy PTTK, gdzie można wypożyczyć łodzie, kajaki i sprzęt biwakowy.
o 2,0 Po minięciu mostu kolejowego i leśniczówki Czarny Róg dopływa się, wzdłuż północnego brzegu jeziora, do wylotu Kanału Elbląskiego.
o 4,5 Kierunek trasy zmienia się z zachodniego na północny i prowadzi dawnym korytem rzeki Liwy.
o 9,5 Na prawym, leśnym brzegu – obozowisko.
o 10,5 Śluza Zielona – podniesienie poziomu o 1,5 m. Po stronie wschodniej leśniczówka Zielona z grupą starych dębów.
o 15,0 Miłomłyn – ośrodek gminny. Posiada stację PKP, przystanek PKS, pocztę, zespół sklepów, restaurację. Po zachodniej stronie osiedla – śluza. Różnica poziomów 3,0 m. Za śluzą rozwidlenie kanału – na zachód w kierunku Iławy – na północ do Elbląga.
o 18,0 Jezioro Ilińsk o powierzchni 2,39 km², głębokości do 27 m. Średnia szerokość 500 m. Północny i wschodni brzeg zalesiony. Na zachodnim brzegu, koło Majdan Małych – obozowisko.
o 20,5 Północny kraniec jeziora Ilińsk – wejście do dalszego odcinka kanału, prowadzącego przez trzy małe jeziorka. Przez most nad kanałem – droga, łącząca Miłomłyn za wsią Winiec. Opodal kanału obozowisko harcerskie.
o 23,5 Jezioro Ruda Woda (albo Jezioro Duckie) – typowo rynnowe jezioro o długości około 12 km. Jego powierzchnia wynosi 6,18 km² a maksymalna głębokość 28,0 m. Szerokość od 250 do 800 m. Jezioro posiada brzegi w większości zalesione, wyniosłe i pagórkowate. Przy moście, u ujścia kanału kilka zabudowań wsi Winiec – Zatoka. Z prawej strony ośrodek wypoczynkowy Miejskiego Przeds. Wodociągowo-Kanalizacyjnego z Elbląga. Koło ośrodka możliwość biwakowania.
o 26,5 Na brzegu zachodnim widoczne z dala zabudowania wsi Szymanówka. 1,5 km dalej na północ dobry teren obozowiskowy.
o 28,0 Na przeciwległym, wschodnim brzegu jeziora znajduje się ujście kanału łączącego jezioro Ruda Woda z jeziorem Bartążek. Jezioro to liczy 6,5 km długości. Jego powierzchnia wynosi 3,47 km². Ma ono bogato rozwiniętą linie brzegową. Kilka zadrzewionych wysp zamieszkują liczne kolonie ptactwa a wśród nich czaple i kormorany. Na południowym krańcu leży wieś Tarda. Znajduje się tu ośrodek wypoczynkowy pracowników Stoczni Gdańskiej oraz przystanek PKP na linii Ostróda-Morąg.
o 31,0 Po prawej, wschodniej stronie jeziora Ruda Woda, wąska śródleśna zatoka, ciągnąca się ku południowemu wschodowi.
o 33,0 Miejsce gdzie jezioro osiąga największą szerokość. W lewo, ku zachodowi, rozciąga się następna zatoka jeziora. Po prawej niewielkie miejsce biwakowe.
o 34,0 Wieś Wilamowo położona na wysokim brzegu. We wsi sklep i przystanek PKS.
o 33,5 Na prawym bezleśnym brzegu osada Czupla i wejście do dalszego odcinka Kanału Elbląskiego. Po lewej stronie miejsce biwakowe, po prawej Strażnica Zarządu Dróg Wodnych. Niedaleko most na drodze Małdyty-Morąg.
o 37,0 Małdyty – wieś, ośrodek gminy – położone po wschodniej stronie trasy; po zachodniej – PGR. W Małdytach znajduje się stacja PKP, poczta, ośrodek zdrowia, zespół obiektów handlowych i usługowych, restauracja, kino oraz stacja wodna PTTK z wypożyczalnią sprzętu turystycznego.
o 37,5 Jezioro Sambród – pow 1,3 km², głębokość do 4 m., długość 3,8 km. Nad jeziorem zabudowa Małdyt oraz stacja kolejowa na linii Olsztyn-Elbląg.
o 39,5 Zwężenie jeziora Sambród i zmiana kierunku trasy na północno-zachodni.
o 41,5 Wlot do następnego odcinka kanału. Z prawej, w odległości 1 km wieś Sambród. Zmiana kierunku trasy na zachodni.
o 42,5 Most na drodze E-81 Warszawa-Gdańsk. Po lewej stronie wieś Karczemka, po prawej Rybaki, 500 m dalej jeziorko Piniewo. Po stronie północnej wieś Awajki.
o 46,0 Po lewej stronie kanału (w kierunku południowym) wejście do bocznego kanału, łączącego szlak z jeziorem Budwity. Na wschodnim brzegu tego jeziora dobre miejsce do biwakowania.
o 47,0 Granica województwa olsztyńskiego. Szlak wiedzie dalej przez pochylnie: Buczyniec, Kąty, Oleśnica, Jelenie i Całuny Nowe, jezioro Drużno, Elbląg na Zalew Wiślany.
Odcinek drugi – Miłomłyn – Iława; długość 41 km. Szlak jest dostępny dla wszystkich rodzajów turystycznych
jednostek pływających. Ranga międzynarodowa.
o 0,0 Miłomłyn, śluza i rozwidlenie Kanału Elbląskiego. Trasa na Iławę wiedzie w kierunku zachodnim. Mijany odcinek kanału otacza szpaler drzew. Po prawej stronie równolegle do kanału przebiega droga Miłomłyn-Zalewo.
o 3,5 Wieś Skułty o luźnej, rozciągniętej wzdłuż kanału zabudowie. Za wsią most i zmiana kierunku trasy kanału na północny.
o 7,0 Wieś Ligi i początek odcinka kanału (484) prowadzonego w nasypie przez Jezioro Karnickie (pow. 1,5 km², głębokość do 3 m, długość 2,5 km) połączone małym przepływem z Jeziorem Jaśkowskim. Poziom Jeziora Karnickiego jest niższy o 2 m od poziomu wody w kanale. Zmiana kierunku trasy na zachodni.
o 8,0 Po stronie zachodniej w odległości 0,5 km zabudowania wsi Wielowieś. Zmiana kierunku na południowo zachodni i dalej ponownie na zachodni. Most drogowy.
o 10,5 Jezioro Dauby – pow. 0,83 km², długość 2,2 km, szerokość 0,5 km. Brzegi wysokie – wschodni częściowo zalesiony. Na zachodnim brzegu Państwowe Gospodarstwo Rolne Duba. Przy południowym skraju jeziora, na prawym i lewym brzegu, niedaleko ujścia kanału – tereny biwakowe.
o 12,0 Po minięciu mostu na drodze Iława – Zalewo wpływamy na jedną z zatok jeziora Jeziorak o nazwie „Kraga”. Jeziorak jest największym pod względem powierzchni (34 km²) i długości (około 30 km) jeziorem Pojezierza. Stanowi przykład jeziora rynnowego o malowniczo rozwiniętej linii brzegowej. Posiada 16 wysp i liczne zatoki. Brzegi zachodnie całkowicie zalesione. Zatoka Kraga liczy 4,0 km długości przy szerokości około 400 m. Po dwu kilometrach miejsce biwakowe na południowo-wschodnim brzegu.
o 16,0 Na wysokim, południowo-zachodnim brzegu PGR Gubławki. Nieco dalej, po stronie przeciwnej, leśniczówka Chmielówka, obok obozowisko. W celu dopłynięcia do Iławy kierujemy się na południe. Po prawej mijamy wyspy „Łąkowa” i „Gierczak” z dobrym miejscem na biwak, oraz zatokę „Zimny Kąt”.
o 20,0 Na lewym, wschodnim brzegu zatoka Smolny Kąt a dalej na południe miejscowość wczasowa Makowo, gdzie znajduje się zespół ośrodków wypoczynkowych różnych zakładów pracy i kemping Ośrodka Sportu i Rekreacji z Iławy. W sezonie turystycznym w Makowie czynny jest bar, ajencja pocztowa i kiosk z podstawowym zaopatrzeniem.
o 22,0 Zmiana kierunku szlaku na zachodni. Na południowym brzegu osada Jezierzyce zwane także „Gizerek”.
o 23,0 Po stronie północno-zachodniej wejście do dużej zatoki Widłągi. Po drugiej stronie zatoki miejsce na biwak.
o 26,0 Miejsce na biwak obok dawnych leśniczówek Sarnówko i Łaniach na prawym, zalesionym brzegu jeziora.
o 27,0 Szałkowo – wieś o luźnej, rozproszonej zabudowie – możliwość biwakowania za zgodą właścicieli działek.
o 30,5 Półwysep Krzywy Róg – miejsce na biwak.
o 32,5 Wyspa Wielka Żuława albo Wielki Ostrów – obozowisko i zespół ośrodków wypoczynkowych. Wyspa jest połączona z Iławą promem oraz mostem dla pieszych. Ciekawostką wyspy są wały ziemne wczesnośredniowiecznego grodziska.
o 34,0 Iława – koniec szlaku, z możliwością przedłużenia dla lżejszych jednostek pływających rzeką Iławką wypływającą z Jezioraka do rzeki Drwęcy i Drwęcą do Wisły. Iława – miasto liczące 19,6 tysięcy mieszkańców. Duży ośrodek przemysłowo-usługowy. Turyści wodniacy korzystają z ośrodka turystyki wodnej PTTK z wypożyczalnią sprzętu, obiektami noclegowymi, restauracją, kawiarnią i zapleczem gospodarczo-socjalnym.
Odcinek trzeci – wyspa Gierczak – Zalewo, długość 16 km. Ranga międzynarodowa.
o 0,0 Z wyspy Gierczak obieramy kierunek zachodni i północno-zachodni.
o 1,0 Po prawej stronie mijamy dużą malowniczą wyspę Bukowiec, należącą do zakładów mechanicznych „Zamech” z Elbląga. Biwakowanie jest zabronione. Za wyspą, która połączona jest z lądem groblą – wieś Wieprz.
o 2,0 Wyspa Lipowy Ostrów – dobre miejsce biwakowe. Po lewej, zachodniej stronie jeziora wieś Siemiany – rozbudowująca się jako miejscowość wypoczynkowo-uzdrowiskowa. Posiada sklep, bar gastronomiczny, jadłodajnię, zespół obiektów wypoczynkowych Ośrodka Sportu i Rekreacji z Iławy oraz ośrodki wczasowe wielu zakładów pracy.
o 3,0 Wyspy Rybackie Kępy
o 5,5 Zatoka w kierunku zachodnim łącząca jezioro Jeziorak z jeziorem Płaskim, które liczy 6,26 km² powierzchni, 4,0 km długości. 1,3 km szerokości. Jego maksymalna głębokość wynosi tylko 5,0 m. Jest to przykład płytkiego, szybko zarastającego jeziora moreny dennej. Stanowi ono miejsce lęgowe wielu gatunków ptactwa wodnego a między innymi rzadko spotykane gęsi gęgawej.
o 7,5 Na wschodnim brzegu Jezioraka zabudowania PGR Pomielin, około 500 m dalej w kierunku północnym, mało widoczny przesmyk na jednej z większych zatok Jezioraka; brzegi niskie, zarośnięte czciną. Od głównego akwenu oddziela ją duża wyspa Czaplak. Południowy kraniec wyspy dogodny dla biwakowania.
o 9,0 Po stronie zachodniej wieś Matyty. Od wschodu dwie wysepki Polajńska Kuklina.
o 11,0 Północny kraniec Jezioraka i ujście kanału łączącego Jeziorak z jeziorem Ewingi.
o 11,7 Most nad kanałem. Skrzyżowanie z drogą Zalewo – Susz. Przy drodze wieś Dobrzyki.
o 13,0 Jezioro Ewingi – powierzchnia 5,38 km², głębokość 4 m. Kształt kolisty; średnica około 2,5 km. Brzegi niskie, zarośnięte czciną.
o 16,0 Zalewo – dawniej miasto, obecnie siedziba gminy. Posiada pocztę, gospodę, kino, ośrodek zdrowia, sklepy, zakłady usług rzemieślniczych, przystanek PKS.
WYŻYWIENIE
Iława
Restauracje
„Hotelowa”, kat. III – ul. Niepodległości 4, tel. 28-97, miejsc 160.
„Kormoran”, kat. II – ul. Chodkiewicza 3, tel. 26-67, miejsc 160+50 sezonowych,
„Czapla”, kat. II – ul. Lipowa, tel. 27-24, miejsc 120+67 sezonowych,
Ośrodek Turystyki Wodnej, kat. III – ul. Sienkiewicza 9, tel. 32-15, miejsc 100.
Bary
mleczny – miejsc 60 –ul. Bohaterów Stalingradu 10,
„Parkowy” – miejsc 100 – ul. Niepodległości 1,
„Tramp” – miejsc 108 – ul. Dąbrowskiego 1,
gastronomiczny – miejsc 60 – ul. Nowotki
„Dworcowy” – miejsc 84 – ul. Dworcowa
Bar-kawiarnia – miejsc 100 – ul. 1 Maja
Kawiarnia
„Marago”, miejsc 80 – al. Niepodległości 2
Kretowiny
Restauracja GS „Narie”, miejsc 150 (sezon)
Miłakowo
Gospoda „Pod Jeleniem”, kat. III, miejsc 88
Kawiarnia „Oaza”, kat. IV, miejsc 16 – ul. Daszyńskiego 3
Stołówka PTTK, kat. III, miejsc 60
Kawiarnia PTTK, kat. III, miejsc 40
Makowo
Bar „Źródełko”, kat. IV, miejsc 60 (sezon)
Małdyty
Gospoda „Pod Świerkami”, kat. III, miejsc 80
Miłomłyn
Restauracja „Myśliwska”, kat. III, miejsc 150+49 w sezonie
Morąg
Restauracja „Kormoran”, kat. III, miejsc 100 – ul. Wyzwolenia 16
Bary
„Mini”, kat. IV, miejsc 30 – ul. Dąbrowskiego
„Pod Dębami”, kat. III, miejsc 30 – ul. Pomorska
„Tramp”, kat. IV, miejsc 72 – ul. Mickiewicza
Ostróda
Restauracje
„Drwęcka”, kat. II, miejsc 140 – ul. Mickiewicza 11
„Dworcowa” kat. IV – ul. Słowackiego 4
„Zacisze”, kat. II, miejsc 120 – ul. Czarnieckiego 15
Kawiarnie
„Panorama”, kat. II, miejsc 200 – ul. Krasińskiego 21
„Pod Turem”, kat. II, miejsc 200 – ul. Czarnieckiego
„Elita”, kat. II, miejsc 80 – ul. Grunwaldzka
„Pół Czarnej”, kat. II, miejsc 50 – ul. Czarnieckiego
Bary
„Frykas” – pl. 1000-lecia
„Kubuś” – ul. Czarnieckiego
„Sam” – ul. Mickiewicza 11
„Skarpa” – ul. Kolejowa
Piławki
Restauracja DW PTTK, miejsc 100
Kawiarnia na kempingu, miejsc 16
Pelnik
Restauracja „Isąg”, miejsc 60, kat. IV
Siemiany
Bar „Jezioranka”, kat. IV, miejsc 104+28 sezonowo
Jadłodajnia prywatna, miejsc 80 w sezonie
Stare Jabłonki
Restauracja „Relax”, WPT „Mazur-Tourist”, kat. II, miejsc 120
Kawiarnia w stanicy wodnej PTTK, kat. IV, miejsc 100 (sezon)